محتویات:

• معرفی ورزش هندبال
• تاریخچه هندبال
• تاریخچه هندبال در ایران
• قوانین هندبال
• نمونه علائم داوری هندبال
• انواع هندبال
• خطاهای هندبال
• منابع

 هندبال:

به انگلیسی(Handball) ورزشی گروهی است که دو تیم هر کدام دارای هفت بازیکن رو بروی یک دیگر رقابت می کنند، از این هفت بازیکن ، یک نفر به عنوان دروازه‌بان جلوی دروازه می‌ایستد. در این ورزش بر خلاف ورزش فوتبال به جای پا از دست برای پاس دادن و شوت کردن استفاده می‌شود. در هندبال تیمی برنده است که تعداد گل بیشتری بزند.⁽¹⁾

در دو زمان 30 دقيقه اي براي بزرگسالان – 25 دقيقه اي براي جوانان – 20 دقيقه اي براي نوجوانان و 15 دقيقه اي براي نونهالان مي باشد با زمان استراحت 10 دقيقه اي بين دو نيمه. ⁽²⁾

تاریخچه هندبال

تاریخ نویس مشهور یونان در کتاب معروف خود اودیسه، از ورزش هندبال با نام «اورانیا» یاد کرده است. نقش های مربوط به این بازی که در سال ۶۰۰ قبل از میلاد روی یکی از دیوارهای آتن حجاری شده بود، در سال ۱۹۲۶ کشف شد. در قرن های شانزدهم و هفدهم میلادی، زنان دربار و شوالیه ها به این بازی که تغییر مختصری یافته بود می پرداختند و شاعران وقت، آن را اولین بازی تابستانی نام نهاده بودند. ⁽¹⁾

در سال 1890، کنرادکخ که یک معلم ورزش آلمانی بود، هندبال را به صورت جدیدتری با نام «رافابال اشپیل» معرفی کرد که آن را به صورت هندبال یازده نفری بازی می کردند که شباهت زیادی به یکی از بازی های محلی چکسلواکی به نام «هازنا» داشت. ⁽¹⁾

پس از جنگ جهانی اول، «هرمان» رئیس فدراسیون هندبال آلمان برای گسترش و تحکیم این ورزش تلاش فراوانی کرد. دکتر «کارل شلنز» استاد دانشسرای عالی تربیت بدنی و ورزش برلین که او را پدر هندبال نامیده اند، در سال 1920 مقررات این ورزش را تدوین کرد و آن را در کلاسهای خود به اجرا درآورد. پس از او شاگردانش موجبات گسترش این ورزش را در سراسر آلمان فراهم آوردند. ⁽¹⁾

در کشورهای شمال اروپا به دلیل سردی هوا، برای اجرای این ورزش در سالن، شکل تازه ای به آن داده شد که این امر باعث پیدایش هندبال هفت نفره امروزی شد. این ورزش بین سال های 1904 تا 1920 تحت تأثیر بعضی قوانین فوتبال بود و در این دوران توسعه فراوانی در اروپا یافت. تا سال 1928 از نظر تشکیلات بین المللی، هندبال جزو فدراسیون بین المللی دوومیدانی محسوب می شد اما به دلیل اهمیت هندبال، این فدراسیون در هشتمین کنگره خود که در سال 1926 برگزار شد، کمیسیونی برای مستقل کردن آن به وجود آورد. ⁽¹⁾

تاریخچه هندبال در ایران

در سال ۱۳۴۴ شمسی ((دکتر علی محمد امیرتاش )) پس از پایان تحصیلات دوره لیسانس در رشته تربیت بدنی و ورزش از کشور فرانسه به ایران مراجعت کرده و گفتگو ها و اقدامات اولیه را جهت تاسیس فدراسیون هندبال ایران از طریق کمیته ملی المپیک شروع نمود. مدارک لازم نیز از فدراسیون بین المللی هندبال گرفته شد تا از این طریق ، مقدمات پیدایش ورزش هندبال هفت نفره در ایران فراهم شود. اما با تغییرات اداری در یک سال بعد ، در جلسه کنگره روسای تربیت بدنی و مدیران فنی استان ها و فرمانداری های کل ایران که هم زمان با برگزاری مسابقات ورزشی آموزشگاه های کشور در خرداد ماه سال ۱۳۴۵ در شیراز تشکیل شد ، (( دکتر امیرتاش )) طی شرح مبسوطی ، تصویب و اجرای هندبال در آموزشگاه های کشور را به کنگره پیشنهاد کرد ، لیکن به علت آشنا نبودن شرکت کنندگان در کنگره با ورزش هندبال ، متاسفانه این پیشنهاد به تصویب نرسید و بررسی بیشتر درباره آن به آینده موکول شد.در سال ۱۳۴۷، تغییرات و سازماندهی جدیدی در اداره کل تربیت بدنی وزارت آموزش و پرورش پدید آمد که تصویب بازی هندبال را همانند یکی از ورزش های رسمی آموزشگاه های کشور ه ممکن ساخت. مسئولان وقت که از افراد با تجربه بودند و با ورزش های جدید نیز آشنایی داشتند، این پیشنهاد را با احتیاط و به طور غیر رسمی پذیرفتند ، و بنا شد ( دکتر امیرتاش ) برای آزمایش ، دو تیم در دبیرستان البرز تهران تشکیل و تمرین دهد تا بتواند ورزش هندبال را در عمل به روسای ادارات و مدیران فنی تربیت بدنی کشور که بار دیگر در تهران گرد می آمدند، نشان دهد. هم زمان با تمرین این دو تیم ، اولین نشریه هندبال هفت نفره در ایران که شامل خلاصه مقررات بازی و مقدماتی از مهارت های انفرادی و دسته جمعی بود، در ۲۷ صفحه تهیه و در اختیار مسئولان و دست اندرکاران تربیت بدنی آموزش و پرورش گذاشته شد. . ⁽¹⁾

به همت اداره کل تربیت بدنی وزارت آموزش و پرورش ، در بهمن سال ۱۳۴۷، سمینار بررسی مسایل و مشکلات تربیت بدنی و ورزش آموزشگاههای کشور ، با شرکت روسای اداره های تربیت بدنی و مدیران فنی استان ها و فرمانداری های کل در تهران تشکیل شد و در ضمن یک مسابقه کامل بین دو تیم هندبال دبیرستان البرز ترتیب یافت و نشریه ۲۷ صفحه ای که به همین منظور تهیه شده بود در دسترس شرکت کنندگان سمینار گذاشته شد، در جلسه بعدی این سمینار تصمیم گرفته شد ، با توجه به امتیازات تربیتی و ورزشی که هندبال هفت نفره دارد، به عنوان یکی از رشته های ورزشی به آموزش و پرورش ، پیشنهاد شود. پس از چهار سال انتظار ، این اولین پیروزی بود. پیش از پایان سال ۱۳۴۷ ، پیشنهاد مذکور تصویب شد و فدراسیون هندبال آموزشگاه های کشور شکل گرفت. ریاست فدراسیون به (( جعفر گلبابایی)) کارمند عالی رتبه وزارت آموزش و پرورش و مشاور فنی آن به (( دکتر امیرتاش)) واگذار شد.به منظور آشنایی معلمان و مربیان ورزش کشور با ورزش هندبال هفت نفره و آماده کردن مقدمات لازم مسابقات هندبال در چهار چوب مسابقه های آموزشگاه های کشور که در دهه اول تیر ماه سال ۱۳۴۸ در تهران برگزار شد ، دو کلاس فشرده آموزش مربی و داوری هندبال ، جهت شرکت مربیان استان تهران در دهه دوم اسفند ، و برای مربیان ورزش منتخب از سایر نقاط کشور در دهه سوم اسفند ۱۳۴۷ ، به همت اداره کل تربیت بدنی آموزش و پرورش و با سرپرستی و تعلیم (( دکتر امیرتاش)) در تهران تشکیل و آموزش های لازم داده شد.سرانجام تیم های تعلیم یافته به کمک مربیانی که در کلاس های فشرده شرکت کرده بودند ، از شهرستان های تهران ، اهواز ، مشهد ، اصفهان، شیراز و کرمان در این مسابقات شرکت کردند که به همین ترتیب مقام های اول تا ششم را به دست آوردند.مقررات کامل ورزش هندبال که از فدراسیون بین المللی هندبال تهیه و ترجمه شده بود به نام (( فدراسیون هندبال آموزشگاه های کشور)) تکثیر و در همین کلاس ها در اختیار شرکت کنندگان گذاشته شد. اکنون زمانی بود که عده بسیاری از دانش آموزان کشور ، ورزش هندبال را می شناختند و مربیان با علاقمندی بسیار در پی تکمیل معلومات خود در این زمینه بودند. دست اندرکاران اداره کل تربیت بدنی آموزش و پرورش نیز که بر این امر واقف بودند، پیشنهاد (( دکتر امیرتاش)) را مبنی بر دعوت از یک مربی خارجی ، پذیرفتند و پیرو آن بلافاصله از ((لامیشل پائولینی)) فارغ التحصیل دانش سرای عالی تربیت بدنی و ورزش فرانسه و مربی تیم قهرمان هندبال فرانسه و عضو کمیته فنی فدراسیون هندبال آن کشور ، به طور رسمی دعوت شد تا برای تدریس در کلاس هندبال به ایران مسافرت کند . در مدت ده ماه اقامت وی در ایران ، با همکاری ((دکتر امیرتاش )) یک کلاس تکمیلی برای مربیان استان مرکزی ، در دهه دوم مرداد ماه سال ۱۳۴۸ در تهران و یک کلاس تکمیلی دیگر در شهرستان اصفهان برگزار شد.در شهریور ماه ۱۳۴۹ نیز کلاس دیگری برای مربیان هندبال کشور در منظریه تهران تشکیل شد و طی آن ((دکتر امیرتاش)) آخرین تحولات هندبال تا آن زمان را برای شرکت کنندگان تشریح کرد. تاسیس فدراسیون هندبال در سال ۱۳۵۲ با توجه به پشتوانه ای که از نظر تعداد بازیکن و مربی در کشور ایجاد شده بود ، سازمان تربیت بدنی وقت به این ورزش توجه پیدا کرد و سرانجام در سال ۱۳۵۴ فدراسیون هندبال تاسیس و مهندس هارون مهدوی عهده دار امور آن شد. . ⁽¹⁾

قوانین هندبال

۱- مدت بازی

در دو زمان ۳۰ دقیقه ای برای بزرگسالان – ۲۵ دقیقه ای برای جوانان – ۲۰ دقیقه ای برای نوجوانان و ۱۵ دقیقه ای برای نونهالان می باشد با زمان استراحت ۱۰ دقیقه ای بین دو نیمه.

۲- تعداد بازیکن

۱۲ نفر که ۷ نفر بازیکن اصلی می باشند و در مینی هندبال ۵ نفر اصلی می باشند.

۳- دروازه بان

دروازه بان می تواند در منطقه ۶ متری مانور دهد و هر زمان از منطقه بیرون آید به عنوان بازیکن زمین محسوب می شود. هیچ بازیکنی حق ندارد توپ را در منطقه ۶ متری به دروازه بان پاس بدهد.

۴- بازیکن زمین

بازیکنان اجازه دارند توپ را با پاس یا دریبل به زمین حریف انتقال دهند، مشروط به اینکه مرتکب تخلف نشوند (رانینگ – دبل) هر بازیکن حق استفاده از دو تا سه گام را دارد. یک سه گام قبل از دریبل و سه گام دوم بعد از دریبل که باید بلافاصله توپ را پاس دهد و یا شوت بزند. ⁽²⁾

۵- بازیکن ذخیره

بازیکن ذخیره در هر لحظه و به دفعات می تواند وارد زمین بازی شود مشروط به اینکه ابتدا بازیکن از زمین خارج شود و سپس بازیکن ذخیره وارد زمین گردد. ⁽²⁾

انواع هندبال

• هندبال روی چمن

در این بازی که قوانین آن شبیه به هندبال است طول زمین بین ۹۰ تا ۱۱۰ متر و عرض زمین بین ۵۵ تا ۶۵ متر است.شعاع دایره محوطه جریمه ۱۳ تا ۱۴ متر است. در هر تیم ۱۱ بازیکن و ۲ بازیکن ذخیره وجود دارد و هر نیمه ۳۰ دقیقه‌است. این بازی کم کم رو به فراموشی است آخرین جام جهانی که برای این رشته برگزار شد سال ۱۹۶۶ بود. ⁽²⁾

• هندبال داخل سالن

• هندبال ساحلی (شِنبال)

این هندبال در ساحل برگزار می‌گردد در این بازی که در دو یا سه ست برگزار می‌گردد بازیکنان باید توپ را با دست وارد دروازه حریف کنند. بیشتر قوانین این بازی همانند هندبال است. در این بازی گل بازیکن ۱ امتیاز و گل دروازه بان ۲ امتیاز دارد. ⁽²⁾

• هندبال چکی

ورزشی از دسته ورزش های هندبالی است که پیدایش آن مربوط به کشور چک است. این ورزش یکی از ورزش‌های بیرون از سالن (اوت دور) برشمرده می‌شود. هندبال چکی در سال ۱۹۰۵ در پراگ (پایتخت جمهوری چک) ابداع شد. اندازه زمین آن ۴۵ در ۳۰ متر است. دروازه‌ها نیز هر کدام دارای ۲.۴ متر بلندا و پهنایی به اندازه ۲ متر هستند.[ ⁽²⁾

• هندبال آمریکایی
• هندبال گیلیک
• هندبال فریسکی

ورزشی از دسته ورزش‌های هندبالی می‌باشد. این ورزش از ورزش‌های سنتی فریسلاند محسوب شده و ورزشی محبوب در آن منطقه است. اولین حضور این ورزش در سال ۱۹۲۸ در بازی‌های المپیک تابستانی آمستردام بود. ⁽²⁾

  خطاهای هندبال

1. در صورتی که داور بازیکن خطاکار را با یک دست نشان دهد با دست دیگر در بالای سر و به وسیله دو انگشت علامت ۲ راه نشان دهد یعنی بازیکن ۲ دقیقه اخراج شده است. بازیکنی که ۳ بار ۳ دقیقه اخراج شود، کارت قرمز گرفته و حق بازی کردن ندار ، یا اصطلاحا دیسکالیفه شده است، بعد ازدو دقیقه یک بازیکن دیگر می تواند جایگزین بازیکن اخراجی شود.
2. توهین به داور، خطای اکسکلود نامیده می شود که باعث اخراج بازیکن از زمین و محل ذخیره ها شده و بازیکن، دیگر حق ورود به زمین را ندارد.
3. در هنگام تعویض، اگر بازیکن زودتر از بازیکن تعویضی وارد زمین شود، مجازات دو دقیقه شامل هر دو بازیکن می شود.
4. در صورتی که هنگام زدن پنالتی، پس از سوت داور، بازیکن پنالتی زننده توپ را به زمین بزند، خطا محسوب شده و حق زدن پنالتی از آن تیم گرفته می شود.
5. در صورتی که بازیکن مدافع در هنگام دفاع، داخل قوس شود و مزاحمت ایجاد نماید خطای پنالتی گرفته می شود. ⁽²⁾

 منابع:

1- هندبال-محمد پور کیانی و..-بامداد کتاب 1388

2- مقررات بین المللی بازی هندبال، ترجمه علی محمد امیر تاش، فدراسیون هندبال 1373