ورزش کشتی از دوران باستان به شکل های مختلف در اکثر کشورها، شهرها، و قبایل، برای مردم آشنا و شاید از دورانهای نخستین ظهور انسان، بر روی کره زمین بوده، و در اوقات فراغت یا در جنگلها به شکل طبیعی و غریزی اجراء می شده است. بخشی از اوقات فراغت انسانهای اولیه به منظور کسب مهارت و آمادگی لازم، به کشتی گرفتن اختصاص می یافت، زیرا موقعیت و مقام مردانی که زورمندتر از بقیه بودند بیشتر بود تا جائی که اینان رئیس و فرمانده بقیه می شدند در جنگهای دوران باستان، ابتدا پهلوانانِ هر لشکر، برای کشتی گرفتن به میدان مبارزه می رفتند...

در قصص انبیاء، سخن از پهلوانی به نام«سامسون» به میان میآید که قدرت بدنی خارق العاده ای داشت و می توانست با حیوانات نیرومندی مانند؛ شیر، کشتی بگیرد و آنها را مغلوب قدرت خود سازد. کُشتی را نیز به انبیاء و اولیاء خدا نسبت میدهند، نقل است که هنر کُشتی گرفتن از اولاد یعقوب پیغمبر (ع) بوده و حضرت یعقوب (ع) این علم را می دانسته و به فرزندان خود، به منظور گرفتن و دفع دشمن آموخته است. گفته اند که حضرت آدم، ۴۴۰ هنر میدانسته، از جمله این هنرها، هنر کشتی گرفتن بوده است و در روایات آمده که حضرت حمزه سیدالشهدا که با کافران جنگ می کرد، اکثر دشمنان را با کُشتی بر زمین می زد.

و همچنین نقل دیگری است که امام حسن (ع) و امام حسین (ع) با یکدیگر کشتی میگرفتند و مشوقین آنها حضرت رسول (ص) و جبرئیل بوده اند. کشتی میان دو پهلوان به نامهای «اولیس» و «آژاکس» از جالبترین قصه های «هومر» شاعر یونان باستان است کشتی معروف رستم و سهراب نیز یکی از آشناترین قصه های ما ایرانیان است که فردوسی در کتاب شاهنامه از آن به زبان شعر یاد میکند. تاریخچه کشتی در جهان بسیاری از کتیبه هائی که روزگاران قدیم و حدود پنج هزار سال پیش به جای مانده ثابت می کند که کشتی در میان مصریان و آشوریان رواج بسیار داشته است. در کتیبه هائی که در دهکده بنی حسن، در کنار رود نیل، از دوران مصر باستان به دست آمده، صدها نقاشی از حالات مختلف کشتی گرفتن دیده می شود، و هر تصویر بیانگر اجراء یک فن خاص کشتی است. در سال ۱۹۳۸ میلادی، در ویرانه های معبد «کیافاجه» (در بین النهرین، نزدیک بغداد) دو لوح سنگی و برنزی به دست آمد که بر روی آن شکل های برجسته ای از مبارزه کشتی گیران دیده میشود. این لوحها متعلق به سومریان در سه هزار سال پیش از میلاد است.

کشتی جهان و معروفترین کشتی گیران آن در مسابقات جهانی و بازیهای المپیک، هر بار حدود ۵۰۰ کشتی گیر قدرتمند، از سراسر دنیا قدم به میدان مسابقه میگذارند که در آن میان، کشورهای شوروی، آمریکا، آلمان، بلغارستان، ترکیه و ایران از قدرتهای برتر کشتی جهان به شمار میروند. معروفترین کشتی گیران جهان عبارتند از جورج هاکن اشمیدت، معروف به شیر روسی این پهلوان به مدت ده سال از سال(۱۸۹۸ تا سال ۱۹۰۸) از هیچ حریفی شکست نخورد. هاکن اشمیدت در سال ۱۹۶۸ در سن ۹۱ سالگی درگذشت.

یاشار دوغو، کشتی گیر معروف ترکیه و فاتح مدال طلای المپیک ۱۹۴۸ (در وزن ۷۳ کیلوگرم) و قهرمان جهان در سال ۱۹۵۱. حمید کاپلان (ترکیه)، کشتی گیر سنگین وزن و قهرمان المپیک ۱۹۵۶ و قهرمان جهان در سال ۱۹۵۸ الکساندر مدوید (شوروی)، برنده مدال طلا در المپیکهای ۶۴، ۶۸، ۷۲ و قهرمان دنیا در سالهای ۶۲، ۶۳، ۶۷، ۶۹، ۷۰ و ۷۱. افتخارات و پیروزیهای مدوید در تاریخ کشتی جهان بی نظیر است. واتانابه (ژاپن)، تنها کشتی گیر بدون شکست جهان و قهرمان المپیک و دنیا در سالهای ۶۴ ۶۳ ۱۹۶۲ واتانابه در طی سالهای ورزش خود ۱۸۶ کشتی در میدانهای ملی و بین المللی گرفت و در هیچیک از آنها مغلوب نشد. تاریخچه تغییرات زمان مسابقات کشتی از نخستین دوره بازیهای المپیک در سال ۱۸۹۶ که کشتی وارد مسابقات شد، زمان معینی برای آن وجود نداشت و دو حریف آنقدر مبارزه میکردند تا یکی از آنها بر دیگری پیروز شود.به عنوان مثال، در بازیهای المپیک استکهلم (سال ۱۹۱۲)، یکی از مسابقات یازده ساعت به داراز کشید و چون نتیجه ای حاصل نشد، داوران مسابقه به هر دو حریف مدال نقره دادند! با تکرار این وضع، گردانندگان مسابقات کشتی، حداکثر ۲۰ دقیقه زمان برای هر مسابقه قرار دادند ولی، این زمان را هم به تدریج کم کردند و به ۱۵ دقیقه، و سپس ۱۲ دقیقه کاهش دادند.ظرف مدت کوتاهی طبق تصمیم کنگره های بین المللی مدت کشتی به دو وقت ۵ دقیقه ای و جمعاً به ۱۰ دقیقه رسید. از اوایل ژانویه سال ۱۹۶۷ برابر با یازدهم دیماه ۱۳۴۵، مسابقه های کشتی، در ۳ وقت ۳ دقیقه ای که بین هر ۳ دقیقه یک دقیقه استراحت داده میشد، تقلیل یافت. در تصمیمات بعدی فدراسیون بین المللی کشتی، مدت مبارزه کشتی به ۲ وقت ۳ دقیقه ای با یک دقیقه استراحت بین دو مرحله کاهش یافت.

و سپس، زمان کشتی به ۵ دقیقه قانونی و در صورت تساوی تا ۳ دقیقه وقت اضافی که جمعاً ۸ دقیقه میباشد و برای رده های سنی جوانان و بزرگسالان رسید ، که در مورد نونهالان و نوجوانان، این وقت به ۴ دقیقه و در صورت تساوی، ۳ دقیقه وقت اضافی که جمعاً ۷ دقیقه میشود تقلیل یافته است. تاریخچه کشتی در ایران ورزش کشتی در ایران قدیم در زندگی و سنتهای ما ایرانیان به قدری ریشه دوانیده که تبدیل به یک ورزش ملی شده است.
درباره کلمه کشتی و اینکه به چه معنی است و از کجا ریشه گرفته است، باید گفت که زرتشتیان و پارسیان باستان، هنگام غروب آفتاب، بندی به کمر خود می بستند و در برابر کانون آتش به دعا خواندن می پرداختند، آن کمربند کَستی نامیده میشد، و کشتی گرفتن هم از این کلمه آمده، به معنی کمر یکدیگر را گرفتن. در کتاب زرتشتیان آمده است که شال یا کمربند یک پهلوان که به ورزش کشتی می پردازد، از جنس ابریشم یا پشم گوسفند و به دست زن موبدی بافته میشود، که دارای ۷۲ نخ و سمبل ۷۲ فصل کتاب مقدس است و ۶ رشته دارد به نام ۶ بخش کتاب اوستا و یا اینکه به شش گاهنبار(جشنهای دینی سال) اشاره دارد، و هر رشته ۱۲ تا می خورد به نام ۱۲ ماه سال. این شال سه دور به دور کمر بسته میشود، که اشاره به کردار نیک، پندار نیک، گفتار نیک دارد در شاهنامه فردوسی، درباره کشتی بسیار گفته شده و از صفات رستم و دیگر پهلوانان شاهنامه؛ کشتی گرفتن، مهارت، قدرت فراوان آنها در این فن است. کشتی در بین ایرانیان از همان روزگاران نخست، که مردم برای حفظ جان خود از دست دشمنان و خطرات گوناگون در پی ابداع لوازم جنگی بوده اند به صورت درگیری و تلاش رواج داشته و گاه به کشتن پهلوانان مغلوب می انجامیده است، ولی چنانکه از شاهنامه استنباط میشود، کشتی با قواعد و مقرراتی به طور سواره یا پیاده و یا گاهی در چند نوبت انجام میشده است و مترجمان که همراه دو پهلوان به محل کشتی می رفتند تقریباً به طور غیرمستقیم در طرز اجراء کشتی، نظارت و داوری داشته اند.

از آنجا که پهلوانان در بین اهل دیوان و سایر طبقات محبوبیتی داشته اند، جوانان نوخاسته می کوشیدند با پیروی از راه و روشی مطلوب در ردیف پهلوانان صاحب نام قرار گیرند و صاحب زنگ و ضرب شوند. بعضی از استادان فن کشتی، با پی گیری خاص، شاگردانی را که از استعدادهای استثنائی و اندامی مناسب برخوردار بودند، مورد تشویق و آموزش فنون مخصوص، و تمرینات منظم قرار داده، برای پیشرفت آنها از فنون نامتداول سود میبردند و چه بسا سالها چنین بوده است و کمتر کسی می توانست این فنون استنثائی را بدل کند. استادان فن، با در نظر گرفتن خصوصیات بدنی هر کشتی گیر، فنون خاصی به آنها می آموختند تا بتوانند بر حریفان خود پیروز شوند. در مورد پدید آمدن نام های فنون، آنچه به حدس میتوان دریافت، این است که، استادان فن، با توجه به شکل ظاهری و طرز اجراء فنون و با استمداد از ذوق و سلیقه شخصی، نامی برای آن فن برمی گزیده اند. در ایران باستان، عنوان جهان پهلوان از منصبهای عالی ارتشی بوده است، و همه ساله پس از مسابقات کشتی، پهلوانان اول کشور، به عنوان پهلوان پایتخت منصوب میشدند. کشتی گرفتن در تاریخ ایران، مدتی بعد از حمله مغول رسمیت بیشتری پیدا کرد و چهره پهلوانان نامدار ایران، شناخته تر شد. کشتی میدانی و پهلوانی که مدتها بعد از حمله مغولها متروک مانده بود، در دوران «اوکتای قاآن» دوباره رونق گرفت و توجه به پسر چنگیزخان را به خود جلب کرد. در عهد باستان و نیز دوران قدیم، کشتی و پهلوانی گاهی به صورت عیاری و گاهی به عنوان صوفی گری و زمانی به طریق فتوّت پا به عرصه جامعه گذاشت.

نقش پهلوانی که نشأت گرفته از روح خداجوئی، کرم و تقوی، صلاح و خیر، تواضع و رحمت میباشد، در قرن هشتم هجری که هر قسمت از خاک ایران تحت سیطره اتابکی بود، به صورت فعال خود یعنی عیاری بازگشته بود. یکی از پهلوانان آن عصر بهنام «اسد کرمانی» بر شاه شجاع اتابک فارس شورید و مدتها با او به جنگ و ستیز برخاست از پهلوانان نامی ایران که در اواخر قرن هشتم هجری از سرزمین ایران برخاست، پهلوان «پوریای ولی» بود که مرشدان، جوانمردان، عارفان، شعرای بهنام عصر خود بوده است. از دیگر پهلوانان عیار که در زمان خود از شهرت و شجاعت خاصی همراه با روح جوانمردی و فتوّت و اخوّت برخوردار بود «عبدالرزاق بیهقی» بود که در نهضت سربداران خراسان با ستمکاریهای حکام بیگانه مبارزه کرد. او ابتدا مقام جهان پهلوان داشت و بعدها به همت و کوشش عالی خود، نهضت سربداران خراسان را به ثمر رساند و به عنوان سلسله دودمان طایفه سربداران خراسان شناخته شد. تاریخ کشتی پهلوانی ایران، سرشار از نامهای آشنائی است که قدرت بدنی و نیروی خود را در راه مبارزه با بی عدالتی و دفاع از مظلومان به کار برده اند از پهلوانان قدیم؛ پوریای ولی ، عبدالرزاق بیهقی، مفرد قلندر، فیله همدانی، شمس محمد، محمد مالانی و یوسف ساوی، شهرت و محبوبیتی بیشتر دارند. و از پهلوانان دوره معاصر میتوان به نامهای مشهوری همچون ابراهیم یزدی، اکبر خراسانی، حاج محمدصادق بلورفروش و حاج سیدحسن رزاز اشاره کرد. در اینجا می توان از چند پهلوان استثنائی، صاحب بازوبند و زنگ و ضرب با فنون استثنائی که شگرد آنها بود نام برد، که عبارتند از: پهلوان شعبان سیاه (سربندپی)، ابراهیم یزدی معروف به یزدی بزرگ (کُنده این خاک و آن خاک)، حاج رضاقلی (توشاخ)، پهلوان اکبر خراسانی (زیر، سگک و کلاته)، محمد یزدی کوچک (قوس و دست تو)، پهلوان صادق قمی (میانکوب). پهلوان اکبر خراسانی از جمله افراد استثنائی عالم کشتی بود که علاوه بر بدن خارق العاده از هوش و خردی سرشار برخوردار و مردی پاکدامن بود.

کشتی ایران و معروفترین کشتی گیران آن از سال ۱۹۴۸ (المپیک لندن) قدم به صحنه های بین المللی نهادند و به عنوان یک قدرت قابل ملاحظه و درجه اول مطرح شد. درخشانترین پیروزی ایران، دوبار کسب مقام قهرمانی جهان در سالهای ۱۹۶۱ (یوکوهاما ژاپن) و ۱۹۶۵ (منچستر انگلستان) بوده است، ضمن آنکه در قاره آسیا، اغلب به مقام قهرمانی دست یافته است. مشهورترین کشتی گیران ایران که در مسابقات قهرمانی جهان و بازیهای المپیک مدال گرفته اند، عبارتند از: ( جهان پهلوان غلامرضا تختی، عباس زندی، حبیبی، سیفپور، محمدعلی صنعتکاران، منصور مهدیزاده، عبدالله موحد، ابراهیم جوادی، شمس الدین سیدعباسی، محسن فرحوشی، منصور بزرگر، محمدرضا نوائی، رمضان خدر، رضا سوخته سرائی، محمدحسین محبی، محمدحسن محبی، مجید ترکان، عسگری محمدیان، علیرضا سلیمانی، رسول خادم، امیررضا خادم، غلامرضا محمدی، و عباس جدیدی).

منابع : کتاب آموزش کشتی پهلوانی / نویسنده ابوالقاسم رایگان تفرشی

سایت پی سی آن لاین