محتویات:
- معرفی
- تاریخچه
- مواد و رشته های دو و میدانی
- سیستم های انرژی
- تعریف انرژی
- سیستم غیر هوازی
- سیستم هوازی
- جدول تقسیم بندی سیستم های انرژی
دو و ميداني ناب ترين و اصيل ترين رشته ورزشي است که از ريشه يوناني اتلوس به معني مبارزه و تلاش گرفته شده و به اندازه تاريخ آفرينش انسان قدمت دارد پيشينه برگزاري اولين مسابقات دو، پرش و پرتاب در جهان به يونان باستان بازمي گردد.
در مورد تاريخچه دو و ميداني در بازيهاي المپيک روايات مختلفي وجود دارد اما نام کوروبوس به عنوان اولين قهرمان اين مسابقات در 884 سال قبل از ميلاد ثبت شده است. کوروبوس در مسابقه دو 200 متر که تنها مسابقه ادوار اوليه بوده، برنده شده است.
يوناني ها به برگزاري مسابقات دو سرعت، پرش طول، پرتاب ديسک و نيزه ادامه دادند و قهرمانانشان به اوج شهرت رسيدند تا هنگامي که تئودوسيوس امپراطور روم، در سال 393 پس از ميلاد پايان دوران باستاني بازي ها را اعلام کرد.از آن زمان تا قرن نوزدهم ميلادي، دو و ميداني در مسابقات نظاميان اروپايي به حيات خود ادامه داد تا اينکه در انگليس شکل مدرن اين ورزش پايه گذاري شد.
در سال 1896 که آغاز دوره مدرن بازيهاي المپيک بود، دو و ميداني همان مفهومي را داشت که امروزه از آن استنباط مي شود. از اين ورزش در کنار مسابقات شنا به عنوان قلب بازيهاي المپيک ياد شده است.
شعار دو و ميداني در المپيک به زبان يوناني سيتيوس، آلتيوس، فورتيوس به معني سريعتر، بالاتر و قويتر است.
طولاني ترين رقابت در ميان مواد مختلف دو و ميداني، دوي 42 کيلومتر و 195 متر ماراتن است که ريشه در تاريخ يونان باستان دارد. فيليپيدس مسافت شهر ماراتن تا آتن را مي دود تا خبر پيروزي آتني ها بر پارسيان (ايران) را اعلام کند و سپس مي ميرد.
منبع: https://www.yjc.ir
تاریخچه رشته های ورزشی دو و میدانی
منشاء پیدایش دو و میدانى به انسان‌هاى اولیه برمى‌گردد. انسان‌هاى اولیه، در جریات تلاش براى بقاء، شکار و دفاع از دو بدن، پریدن و پرتاب کردن استفاده مى‌‌برند. با گذشت زمان و تغییر شرایط زندگی، انجام این حرکات طبیعى بیشتر براى عملیات جنگى صورت مى‌گرفت. در زمان صلح که اوقات فراغت جنگجویان بیشتر بود و در این زمینه‌ها به تمرین و رقابت مى‌پرداختند.
نقوش روى اشیاء و ظروف بجا مانده از دوران باستان، تصاویر انسان‌هایى را نشان مى‌دهد در حال دویدن، پریدن و پرتاب کردن مى‌باشند. براساس مدارک موجود اثبات گردیده است که پیش از اولین دوره مسابقات المپیک دویدن، پریدن و پرتاب کردن به عنوان یک ورزش داراى جاذبه براى مردم یونان بوده است. مسابقه بیشتر دو و میدانى به یونان باستان مى‌رسد. در سال ۷۷۶ ق - م و رشته‌هاى ۵ گانه ورزشى مرکب از: دو سرعت، پرش طول، پرتاب دیسک، پرتاب نیزه و کشتى تشکیل مى‌شد.
دو و میدانى نوین در قرن ۱۹ در امپراطورى انگلستان بوجود آمده و رشته‌هاى قدیمى ابقاء و رشته‌هاى جدیدى مانند: دو با مانع، دوهاى استقامت، پرش طول و پرش سه گام، پرتاب چکش و وزنه جزو رشته دو ومیدانى درآمدند. درسال ۱۸۱۰ میلادى مسابقه‌اى در زمینه دو و میدانى در انگلستان انجام گردید. در بین سال‌هاى ۱۸۵۷ و ۱۸۶۰ و مسابقات دو و میدانى بین دانشگاه‌هاى مشهور آکسفورد و کمبریج برگزار مى‌گردید. ۲۰ سال بعد رشته دو و میدانى آن چنان توسعه پیداکرد که انجمن دو و میدانى آماتورى انگلستان تأسیس گردید.
منبع: https://www.yjc.ir
مواد و رشته های دو و میدانی:
جدول زیر مربوط به مسابقات رسمی دو و میدانی است، ولی مواد دیگری از دو و میدانی نیز در گوشه کنار جهان برگزار می گردد.
|
دوهای سرعت |
دوهای نیمه استقامت |
|
|
60متر(داخل سالن) 100 متر 200 متر 400 متر |
800 متر 1500 متر 3000 متر(داخل سالن) |
|
|
دوهای استقامت
|
||
|
دوهای با مانع |
||
|
60 متر(داخل سالن) 100 متر(مخصوص بانوان) 110 متر (مخصوص آقایان) 400 متر 3000 متر |
5000 متر 10000 متر ماراتن (42 کیلومتر و 195 متر) راهپیمایی (20 کیلومتر) |
|
|
دو های امدادی |
||
|
پرش ها |
4*100 (مبادله چوب غیر دیداری) 4*200 (داخل سالن و نوجوانان) 4*400 (مبادله چوب دیداری) |
|
|
پرش طول پرش ارتفاع پرش با نیزه پرش سه گام |
||
|
پرتاب ها |
||
|
رشته های ترکیبی
|
پرتاب وزنه پرتاب دیسک پرتاب چکش پرتاب نیزه |
|
|
دو ده گانه (مخصوص آقایان) دو هفت گانه (مخصوص بانوان) |
سيستم هاي انرژي در ورزش
از نظر عملی، نحوه تمرینات یک دونده 100 متر با یک دونده 5000 متر کاملا متفاوت می باشد . برای یک فعالیتی نظیر یک دوی 100متر ، ورزشکار نیاز به 45 تا 60 لیتر اکسیژن در دقیقه دارد. بعبارت دیگر اگر 100 متر در 10 ثانیه پیموده شود ، فرد مذکور به 8 تا 10 لیتر اکسیژن احتیاج دارد و بفرض محال اگر ورزشکار بتواند از عهده دریافت آن برآید، به دو تا سه دقیقه وقت نیاز دارد تا بتواند به مصرف اکسیژن خود سرعت دهد و به عبارتی به حالت پایدار برسد؛ در صورتیکه در دوی 5000 متر ، ورزشکار نه تنها به اکسیژن کمتری در دقیقه نیاز دارد، بلکه چون طی مسافت مذکور در زمان بیشتری بطول می انجامد دونده می تواند به حالت پایدار در امر تنفس برسد و با کمبود اکسیژن مواجه نشود.
انرژی
به زبان عامیانه(( انرژی)) به زور، قدرت، نیرو و غیره اطلاق می شود ولی از دیدگاه ورزشی ، انرژی را می توان به توانائی انجام کار ورزشی ( انقباض عضلانی ) تعبیر نمود.
اینکه چگونه این انرژی تولید می شود، اساس بحث را در این قسمت تشکیل می دهد . انرژی که از سوختن مواد غذایی حاصل می شود مستقیما" برای انقباض عضلانی بکار گرفته نمی شود بلکه صرف ساختن یک ماده شیمیایی بنام آدنوزین تری فسفات(adenosine Triphosphate ) میگرددکه به شکل ATP نشان داده می شود ، این ماده در سلولهای عضلانی بصورت ذخیره موجود می باشد و بعنوان سوخت در اختیار سلولهای عضلانی قرار می گیرد . ATP یک ترکیب شیمیائی بسیار پیچیده است که از یک مولوکول آدنوزین ( که یک ترکیب قند دار است) و سه گروه فسفات تشکیل شده است . به این معنی که با شکستن هر یک از این پیوندها – که به پیوندهای پر انرژی موسومند- و آزاد شدن یک گروه فسفات، مقدار زیادی انرژی آزاد می شود ؛ به نحوی که از کل مولکول چیزی در حدود 8000 تا 12000 کالری انرژی بدست می آید .
سیستم های مولد انرژی بدن
هر نوع فعالیتی که انجام دهید یا از سیستم هوازی( Aerobic ) کسب انرژی می نماید، یا از طریق سیستم غیر هوازی و یا از ترکیبی از این دو سیستم . وظیفه مربی ابتدا آن است که مشخص نماید در رشته ا ی که تدریس می کند چه سیستمی بیشتر نقش تولید انرژی را دارد تا با توجه به آن برنامه تمرینی صحیحی را پی ریزی نماید. بطور کلی دو سیستم در بدن تولید انرژی می نمایند.
این دو سیستم عبارتند از:
1- سیستم غیر هوازی
2- سیستم هوازی
منبع: http://km-pargoo.blogfa.com
سیستم های انرژی زای غیر هوازی ( Anaerobic )
الف – سیستم PC - ATP :
این سیستم برای کلیه فعالیتهائی که با شدت، قدرت و سرعت بسیار زیادی که در زمان کمتر از 10 ثانیه باشد توام هستند ، تولیدATP می نماید مانند انواع پرتابها در دو و میدانی ، فعالیتهای شدید و کوتاه مدت در والیبال و بسکتبال و کشتی . مقدار انرژی حاصل از این سیستم در مقایسه با سیستم هوازی ناچیز است و ضمنا" مواد زائد حاصل از واکنشهای این سیستم هم ناچیز است. این سیستم بدون استفاده از اکسیژن انرژی تولید می نماید. انرژی حاصل از ATP سبب می شود که رشته های عضلانی بر روی هم سر خورده ، انقباض عضلانی بوجود آید .
کراتین فسفات ( CP ) از نظر آزاد کردن انرژی شبیه ATP عمل می کند . عده ای از محققین این عقیده را دارند که بعد از 10 تا 30 ثانیه CP شکسته شده ، انرژی حاصل از صرف ساختن ATP می شود؛ بعبارت دیگر سیستم PC – ATP در فعالیتهای شدیدی که به مدت 30 ثانیه طول می کشد ، تولید انرژی می نماید . به هر حال خواه تحقیق دانشمندان درست باشد و خواه غلط ، فعل و انفعالات زیر صورت می پذیرد ولی اختلاف عقیده در مورد زمان آنها است.
ATP > ADP+P
C+P > CP
بعد از یک فعالیت شدید و کوتاه مدت ، بدن می تواند از طریق استراحت های حساب شده، دوباره ATP تولید نماید.درصد تولید ATP ( از طریق سیستم PC – ATP )/ میزان استراحت بر حسب ثانیه بمقدار ناچیز
به مقدار نا چيز
50
75
88
94
100
ب – سیستم اسید لاتیک ( گلیکولیز ):
نظر به این که این سیستم ، اسید لاکتیک تولید می نماید به آن سیستم اسیدلاکتیک گویند. البته در کتابهای فیزیولوژی این سیستم تحت عنوان گلیکولیز بررسی می شود. کلیه فعالیتهایی که با شدت زیاد و بمدت بیش از 30 ثانیه ( 2 تا 3 دقیقه) طول بکشند ، از این سیستم کسب انرژی می کنند و این زمانی است که بدن اکسیژن کافی در دسترس ندارد. تنها هیدراتهای کربن میتوانند بعنوان سوخت در اختیار این سیستم قرار گیرند. هیدراتهای کربن نه تنها برای این سیستم تولیدATP می نماید بلکه ترکیبات شیمیائی به خصوصی بوجود می آورندکه برای شکسته شدن مولکولهای چربی و پروتئینی لازم می باشند. ATP حاصل از این سیستم از سوخت ناقص هیدراتهای کربن حاصل می شود . از شکسته شدن هر مولکول گلوکز در این سیستم، دو مولکول ATP بدست می آید که این مقدار، در حدود 5% از کل مقدار ATP می باشد از شکسته شدن یک مولکول گلوکز در سیستم هوازی بوجود می آید . گرچه مقدار تولید ATP از این طریق کم می باشد ، ولی حائز اهمیت است زیرا زمانی که بدن با کمبود اکسیژن مواجه می شود، این سیستم شروع به کار می نماید . محصول نهایی این سیستم ( بعد از تولید ATP ) اسید لاتیک می باشد که مقدار زیاد آن سبب خستگی زود رس می شود . توانائی تحمل اسید لاتیک در ورزشهای غیر هوازی ، شرط موفقییت ورزشکاران محسوب می شود. تمرینات هوازی باعث می شود که اسید لاکتیک زودتر تجزیه گردد. درباره سرانجام اسید لاکتیک و مبارزه با آن، طی فصلی جداگانه مطالبی عنوان خواهد شد.
خلاصه ای از فعل و انفعالات شیمیائی که در این سیستم صورت می پذیرد بشرح ذیل است :
2ATP + 2H2O + اسيد لاكتيك 2 ADP + 2Pi + گلوكوز
{ توضیح: ADP در واقع ATP است که یک گروه فسفاتش را از دست داده و Pi گروه فسفات است .}
منبع: http://km-pargoo.blogfa.com
سیستم هوازی ( AEROBIC )
این سیستم از نظر تقویت دستگاه گردش خون و تنفس حائز اهمیت می باشد و در پزشکی ورزشی، با تقویت این سیستم بیماران قلبی را مداوا می نمایند . توصیه می شود افراد مسن سیستم هوازی خود را تقویت نمایند تا بتوانند از سلامت بیشتری برخوردار گردند.
وقتی بدن در حالت پایدار باشد ، این سیستم تولید انرژی می نماید و این حالتی است که حرکات ورزشی در کمتر از حداکثر شدت (Submaxima1 ) اجرا شود. هر سه نوع مواد غذایی می توانند از طریق این سیستم سوخته، ATP تولید نمایند . در حضور اکسیژن یک مولکول گلوکز شکسته شده، 38 مولکول ATP تولید می کند.
{ توضیح : O H C = گلوکز }
طور کلی دو سری از واکنشهای شیمیائی در سیستم هوازی برای تولید ATP دخالت دارند . شکل 1 . 2 خلاصه ای از اعمال فوق را نشان می دهد. در سیستم هوازی مواد غذائی قبل از اینکه بتوانند تبدیل به ATP شوند، ابتدا باید تبدیل به مواد شیمیائی دیگر گشته، وارد چرخه کربس و سیستم انتقال الکترونی شوند و سپس انرژی از آنها بدست آید.
منبع: http://km-pargoo.blogfa.com
چرخه کربس ( krebs Cycle )
کلیه مواد غذایی قبل از اینکه وارد سیکل شوند باید به یک ماده شیمیایی بنام استیل کوآنزیم( A – CO Acety1 ) تبدیل و سپس وارد سیکل شوند .
دو عمل شیمیائی در سیکل کربس انجام میشود:
1- تولید CO2
2- آزاد شدن اتم هیدروژن ( یون پروتون و یک الکترون ) . co2 توسط دستگاه تنفس خارج می شود.
سیستم انتقال الکترون( System Transport Eiectron = ETS )
محصول نهایی این این سیستم آب می باشد . اتم هیدروژنی که از سیکل کربس خارج می شود با اکسیژنی که وارد بدن می شود ترکیب شده، آب را بوجود می آورد . اعمال فوق که منجر به تشکیل آب می شود مجموعا" سیستم انتقال الکترونی نامیده می شوند که در میتوکندری سلولهای عضلانی صورت می پذیرند .
O 2 H 2 > 2 O + e 4 + H 4
ATP طی یک سری از اعمال شیمیائی در حین تشکیل آب بوجود می آید . بعبارت دیگر زمانی که یون هیدروژن و الکترون توسط ETS منتقل می شوند تا با اکسیژن آب دهند، در همان زمان انرژی آزاد گشته ، ATP حاصل می شود. انتقال الکترون برابر است با آزاد شدن انرژی که انرژی بدست آمده، در واکنش زیر شرکت می کند:
ATP انرژی + P + ADP
لازم به توضیح است که 90 درصد از مجموع کل ATP از طریق این سیستم حاصل می شود.
جدول 1 . 2 مشخصات کلی سیستم های مولد انرژی بدن را ( در رابطه با اکسیژن، تولید ATP و مواد غذایی ) نشان می دهد.
جدول شماره 1 .2
تولید ATP نیازبه 2 O مواد غذایی یا سوخت شیمیائی سیستمها
محدود وکم ندارد فسفات کراتین الف- سیستم غیر هوا زی PC - ATP
بد و کم ندارد گلیکوژن ( گلوکز) ب- سیستم غیر هوازی اسیدلاکتیک
زیاد و نامحدود ندارد گلوکوژن،چربی،پروتئین ج- سیستم اکسیژن(خواه)
جدول 2.2 حداکثر ظرفیت ( Capacity ) و توان ( power ) سیستم های مولد انرژی بدن را در رابطه با تولید ATP نشان می دهد.
جدول شماره 2.2
حداکثر ظرفیت حداکثر توان تولید ATP سیستمهای انرژی
و موجودی ATP (مولکول) ( مولکول) در دقیقه
7 % 6/3 PC – ATP
2/1 6/1 اسید لاکتیک
%9 5/1 ( فقط از گلیکوژن) هوازی
به طور کلی تارهای عضلانی بدن از نظر هوازی بودن به دو دسته تقسیم می شوند:
۱ - رشته های عضلانی سفید یا تند اقباض ، که فعالیت های غیر هوازی ( سرعتی ) را بهتر انجام می دهد.
۲ - رشته های عضلانی قرمز یا کند اقباض ، که در انجام فعالیت های هوازی ( استقامتی ) موفق تر می باشند.
عضلاتی که تارهای سفیدشان بیشتر باشد اساسا غیر هوازی می باشند مانند: عضلات دوقلوی ساق ، دلتوئید ، دو سر بازو وعضلاتی که درصد تارهای تارهای قرمزشان بیشتر باشد هوازی هستند مانند عضلات راست شکمی، پشت پا و ....
منبع: http://km-pargoo.blogfa.com
تقسیم بندی استفاده از سیستم های انرژی در دو و میدانی
رشته درصد سیستمهای درصد سیستمهای درصد سیستم
CP – ATP و اسید لاکتیک اسید لاکتیک و هوازی هوازی
میدانی (پرش و پرتاب) 90 10 -
100 و 200 متر 98 2 -
400 متر 80 15 5
800 متر 30 65 5
1500 متر 20 55 25
3000 متر 20 40 40
5000 متر 10 20 70
صحرا نوردی 5 15 80
ماراتن - 5 95
